میمند شهری در استان فارس است. این شهر در سرشماری نفوس و مسکن ۱۳۹۵ جمعیتی برابر با ۱۰٬۱۲۰ تن داشت. میمند اولین تولیدکننده بزرگ گلاب در ایران بوده است] و در آن سالیانه بیش از ۱۰ هزار تن گلاب تولید میشود که ۶۰ درصد آن صادر میشود.
شهرداری میمند در سال ۱۳۴۰ بر اساس مصوبه وزارت کشور با اجماع میمند سفلی، میمند علیا و شبانکاره تأسیس شد. کشاورزی مهمترین شغل مردم این شهر بهشمار میآید. نام این شهر از ترکیب «می» و «مند» به معنای صاحب و دارنده عرقیات گرفته شدهاست.
میمند فارس در آخرین مناطق ارتفاعات زاگرس در منطقه گرم و خشک جنوب قرار گرفته و همین شرایط سبب شده است که میمند دارای آب و هوایی معتدل و نسبت به مناطق همجوار خنکتر باشد و حدود ۱۰۲ نوع گیاهی دارویی در میمند روییده و از آنها عرق گرفته میشود[۴]. میمند در جلگه میان دو رشته کوه نسبتاً بلند از سلسله جبال زاگرس به نامهای سپیدار و پادنا (میمند) که به صورت دو رشته با جهت شمال غربی و جنوب شرقی کشیده شدهاند، قرار گرفتهاست. کوه سپیدار در طرف شمال شهر میمند قرار دارد و دنباله کوه سبزپوشان شیراز است که دارای جنگل و منابع طبیعی فراوانی است و ارتفاع قله آن۳۱۶۷ متر از سطح دریا است.. در قسمت جنوب و جنوب شرقی میمند کوه پادنا (در اصطلاح محلی پیدنو و در فرهنگهای جغرافیایی میمند نیز گفته میشود) قرار دارد. در غرب نیز کوه کم ارتفاعی به نام قلات وجود دارد که از سیرزجان خواجهای تا میمند به موازات پادنا قرار گرفتهاست. از مشرق نیز به خرمن کوه (یا کوه سور) که از میمند به شکل یک نیم دایره دیده میشود متصل است.
مختصات جغرافیایی و مردمشناختی
طول جغرافیایی ۴۵/۵۲ شرقی عرض جغرافیائی ۵۲/۲۸ شمالی ارتفاع از سطح دریا ۱۵۴۵ متر در شهر میمند که در کوههای اطراف تا ۳۲۰۰ متر میرسد. وسعت شهر ۱۲ کیلومتر مربع است.
در زمان ساسانیان سرزمین پارس که مقر اصلی حکومت بودهاست به پنج ولایت یا کوره (خُرّه) تقسیم شده که هر کوره در واقع مجموعهای از شهرهای یک مسیر است که به مرکز حکومت میرسد. ولایت اردشیرخوره یکی از مهمترین کورههای پنجگانه فارس بود که در مسیر شیراز تا دریای پارس و جزایر جنوبی قرار داشته و از آنجا مسیر مهم دیگری از کیش و قشم به هند و سراندیب (سریلانکا کنونی) برقرار بودهاست.
نام میمند در منابع جغرافیایی تاریخی سدههای نخستین اسلام بهعنوان یکی از نواحی کوره اردشیر فراوان مشاهده میشود. آنچه در اغلب این منابع تکرار شده این است که: میمند شهری است در ناحیه گرمسیر فارس با هوای معتدل. دارای آب روان و انواع میوه. محصول عمده آن انگور و گلاب. شغل مردم بیشتر پیشهوری و تولید گلاب و عرقیات. دارای کاروانسرا و مسجد جامع و مردمی بهصلاح …
از قدیمیترین نوشتههای جغرافیایی در این مورد در کتاب صورالاقلیم نوشته ابوزید سهل بلخی (۳۲۲ هـ ق) از میمند بهعنوان یکی از نواحی اردشیرخوره نام بردهاست که در مسیر عبور شاهراه مهمی قرار داشتهاست؛ و همچنین گوید: . . . گلاب پارس از آن خیزد و به بدریابار و حجاز و یمن و شام و مصر و مغرب و خراسان برند . . .
ابن بلخی مینویسد: اسکندر چون میخواست شهر گور (جور) را غرق سازد آب رودخانه را به طرف صحرای میمند منحرف کرد همچنین حمدالله مستوفی در کتاب نزهة القلوب و اصطخری در المسالک و الممالک باز دربارهٔ مسیر شیراز تا کیش (کوره اردشیر) از میمند بهعنوان یکی از نواحی و یکی از ایستگاههای مهم مسافران نام میبرد.
به هر حال در آن زمان میمند بر سر یک شاهراه تجاری مهم از شیراز به بنادر و جزایر جنوبی و از آنجا به هند قرار داشتهاست و دارای کاروانسرا و بازار مهمی بودهاست. پس از تغییر مسیر شاهراه فوق، از اهمیت اقتصادی میمند کاسته شد اما همچنان شهرت خود را بهعنوان شهری زیبا و فرهنگی و صاحب تولیدات متنوع به ویژه عطر و گلاب، حفظ نمود.
اوژن فلاندن جهانگرد و معمار فرانسوی در سال ۱۸۴۱ میلادی (۱۲۵۷هـ ق) با این که در یک زمستان سخت از میمند گذر کردهاست، از مزارع و باغها و بناهای زیبا و مردمان باصفا و آزاد میمند تعریف نموده و مینویسد: «سرانجام پس از دهساعت راه رفتن آنهم با گرسنگی و تشگی و سرمای جانگذاز به میمند رسیدیم. رئیس این دهستان یکنفر ملاست که با رأفت تام ما را بپذیرفت.
میمند که شهری کوچکش باید دانست از مالیات شاه معافست. عایدات ابوالجمعش از قول کدخدا دو هزار تومانست که وقف امامزاده شیراز یعنی شاهچراغ میباشد … با اینکه برف سرتاسر این دشت را فراگرفت ولی خاطرهای خوب از این محل با خود بردیم. این دهستان پرجمعیت، اطرافش را باغات بسیار احاطه کرده. اراضیش بسیار حاصلخیز، منازلش دارای ساختمانهای خیلی قشنگ و مرتفع است. گمان میکنم رونق و شکوه این ده که زیاد به نظر من دلفریب آمد از این باشد که ادارهاش تحت حمایت عمال شاه نیست. اداره این شهر کوچک مستقل که توسط یک ملا انجام میشود بهتر از سایر شهرهای ایران است.
مردمانش سرشار از شادی، زمینهایش تمام مزروع و بناهایش همه پرشکوه است. در ایران نادر و بلکه منحصر بفرد است. هر صنفی کار خود را با شادمانی انجام میدهد و نه تنها خود استفاده میبرد بلکه بر جلال و ابهت دهستان و شادی اهل دهستانش میافزاید. مردم هیچ کاری به عمال شاه نداشته و آزادانه زندگی میکنند.
سرمای سختی که هرگز تصور آن را نمیکردیم باعث زحمت ما شد. فردایش هم مانند روز پیش هوا سخت سرد بود و بهتر دانستیم حرکت را به تعویق اندازیم.
روز پانزدهم ژانویه حرکت کردیم. سرتاسر دشت را برف فرا گرفته بود. بیش از پیش به دشتی که میمند در آن قرار گرفتهاست فرومیرفتیم. هر چقدر میرفتیم دره کموسعتتر میشد.»[۵]
از دیگر مورخان معتبر که از میمند سخن گفتهاست ابن بطوطه مورخ و جهانگرد سرشناس معتبر جهان عرب است که دو بار به میمند سفر نموده او در سفرنامه خود نوشتهاست از بهترین نواحی اطراف شیراز منطقه جمکان است که مرکز آن میمند است او میمند را از شگفتیهای خلقت ذکر نموده و مینویسد عجیب است که در میمند درختان سردسیری و گرمسیری یکجا و در کنار هم رشد نموده و سایه بر سر یکدیگر گستراندهانداین کتاب به ۹ زبان دنیا ترجمه شدهاست
نام قدیم منطقه میمند[ویرایش]
هرچند در کلیه اسناد تاریخی از شهر فعلی میمند به همان نام میمند نام برده شده اما در گذشته بخش یا بلوک یا بهتر بگوییم منطقهای که میمند در آن قرار داشتهاست جمکان نام داشتهاست. جمکان در فارسی یک کلمه ترکیب یافته از دو کلمه جم به معنای شاهزاده و پادشاه یا جمشید پادشاه اسطورهٔ ایران و کان که همان قید مکان است سرجمع میشود این نام را به جایگاه شاهزادگان یا جایگاه جمشید پادشاه معنا کرد.
بناهای تاریخی[ویرایش]
وجود بناهای تاریخی حکایت از پیشینه دراز این شهر دارد که به ۶۰۰۰ سال میرسد. آثار و بناهای زیادی نیز مربوط به دورانهای ساسانیان، صفویه، زندیه و قاجاریه در منطقه میمند وجود دارد که هر کدام نیازمند تحقیق و بررسی بیشتر و کشف تاریخ این دیار است. در میمند قدیم خانهها با سنگ، ساروج، چوب و کاه گل معمولاً دارای اتاقهایی در دوطبقه بر گرداگرد یک حیاط ساخته میشد. در محلههای قدیمی کوچههای پیچ در پیچ وجود داشت که گاه به صورت دالانی از زیر طبقه بالایی خانهها عبور میکرد. متأسفانه چندین بنای ارزشمند و تاریخی منطقه طی سالهای اخیر به بهانه توسعه شهری و در سایه بیتوجهی مسؤولان از میان برده شدهاست. درحال حاضر ۲۲ اثر تاریخی ثبت شده درمنطقه میمند وجود دارد که عبارتند از: امامزاده اسماعیل مسجد جامع میمند حمام تاریخی جنب مسجد منزل قدیمی خواجه محمد امین مظفری قلعه تل گاوی قلعه تاریخی امیرسالار قلعه تاریخی زنجیران قلعه تاریخی گنک دژ نظامی تنگ قلعه کاروانسرای عباسی کاروانسرای زنجیران کاروانسرای موک کاروانسرای بیرواکون کاروانسرای آبگل درخت سرو کهن مسجد ده بالا تپه تاریخی حسنآباد تپه تل قلعه خانه گبریها معروف به سنگ سوراخ چهار طاقی اسلامی حمام صفوی قلعه سهره آسیاب بادی